Porno is nog altijd een gevoelig onderwerp. Veel mensen kijken er naar, bijna evenveel mensen zwijgen erover. Veel mensen weten niet eens dat hun partner zich er weleens aan verlustigt. Die doet het stiekem. Vast bang te worden weggezet als een slechte partner, onvolwassen masturbatiejunkie of potentiële seksdelinquent?
De weerstand tegen porno (en tegen seksualisering van de maatschappij in het algemeen) is begrijpelijk. De grootste angst is dat het een cultuur creëert die vrouwen als objecten ziet en daardoor gezonde menselijke relaties schaadt. Veel mensen vrezen dat porno kijken (al dan niet rechtstreeks) agressie tegen vrouwen en seksueel misbruik stimuleert. Als dat zo is dan is het pornoverbod waar EU-politici over praten een goede zaak.
Hoewel nog veel onduidelijk is over de lange termijn-effecten van porno kijken en exacte cijfers over taboe-onderwerpen soms dubieus zijn (zijn mensen er wel eerlijk over?) werpt the Porn Report licht op de zaak. Enkele statistieken uit dit overzicht van porno-onderzoek: zes op tien mannen met een partner is minimaal eens per maand met porno bezig tegenover twee op tien vrouwen. Bijna één op de drie stellen kijkt weleens samen. Mannen (81 %) hebben er minder moeite mee als hun partner porno kijkt dan vrouwen (63 %). (Nog wat cijfertjes van Psychologie Magazine hier.)
Los van misstanden in de industrie zelf* heeft de anti-porno-beweging hoofdzakelijk twee bezwaren tegen porno kijken. 1. Porno is verslavend en daardoor schadelijk voor de kijker. 2. Porno leidt tot objectificatie van mensen en verlaagt daardoor de drempel om anderen een potje seksueel te molesteren.
Leidt porno kijken tot een verslaving?
Allereerst, alles wat het brein fijn vindt, zoals ijsjes, seks, complimenten, aandacht en sport kan leiden tot een drang. Je brein onthoudt die fijne momenten en wil het nog eens meemaken, en nog eens. Morgen wil je weer een ijsje enzovoorts. Je kunt het woord verslaving al snel in de mond nemen, maar een echte verslaving is niet niks. Er zijn veel mensen verslaafd aan drugs, gokken of alcohol, maar slechts weinig mensen functioneren slecht omdat ze de hele dag door worden lastig gevallen door een drang porno te kijken of seks te hebben. Een belangrijk criterium om iets ‘verslaving’ te noemen is als het je dagelijks leven dusdanig belemmert dat je erdoor in de problemen komt. Wat betreft porno kijken: er zijn geen fysieke afkickverschijnselen, je hoeft je niet in de schulden te werken, je hoeft geen halsbrekende of tijdrovende toeren uit te halen om aan je dagelijkse dosis te komen.
Wat zeggen de verslavingexperts? Seks- en pornoverslaving staat ter discussie als echte verslaving. Het is in elk geval niet opgenomen in de DSM IV (Officiële psychische stoornissenbijbel), maar wordt door afkickklinieken voor het gemak wel als zodanig erkend.
De meeste kijkers doen het af en toe, in afwisselende intensiteit. Vaker in perioden waarin ze single zijn en seks niet voorhanden is. En er is weinig reden aan te nemen dat ze een groot risico lopen om verslaafd te raken. Volgens the Porn Report vertoont minder dan een half procent van pornokijkers verslavingsgedrag. De verslaving wordt volgens de onderzoekers niet zozeer door het erotisch videomateriaal veroorzaakt als wel door andere factoren in iemands persoonlijkheid. Pornoverslaving komt een stuk minder voor dan moraalridders soms suggereren.
Maakt porno kijken de maatschappij mensonterender? Neemt geweld tegen vrouwen daardoor toe?
Je zou om verschillende redenen** kunnen denken dat porno kijken verruwt. Mensen die veel porno kijken klagen bijvoorbeeld over gewenning en hebben steeds nieuwe en hardere prikkels nodig om opgewonden te worden. Videos van onpersoonlijke seks, sm en verkrachtingen zijn niet voor niks bij veel pornokijkers in trek. De hamvraag is: vertaalt dit virtuele dubbelleven zich (al dan niet subtiel) naar de werkelijkheid van alledag? Trek je eerder iemand onvrijwillig het kopieerhok in wanneer je veel naar porno kijkt? Ook dit lijkt niet zo te zijn. Er zijn eerder aanwijzingen dat het andersom is. De meest plausibele verklaring is dat de pornokijkers over het algemeen wat progressiever, geëmancipeerder en liberaler zijn dan niet-kijkers. Ze hebben mogelijk een vrijere kijk op seks en liefde. Dat maakt ze niet amoreel, obsessief of gevaarlijk.
Ook is er geen bewijs dat geweld tegen vrouwen en verkrachtingen toeneemt sinds porno voor iedereen via internet vrij verkrijgbaar is. Zoals dit artikel op Psychology Today laat zien zijn de cijfers juist afgenomen. De auteur oppert (enigszins laconiek en onwetenschappelijk) dat internetporno mogelijk eerder leidt tot masturbatie dan seksueel misbruik. Mannen die porno kijken doen dat meestal om te masturberen en niet om zichzelf op te fokken een slachtoffer te zoeken. Er is weinig zo sloom en lusteloos als een man die net is klaargekomen. Direct na een ejaculatie daalt de hoeveelheid testosteron (hormoon dat een rol bij agressief gedrag) in het mannenlichaam en neemt het knuffelhormoon oxitocine toe.
De onderzoekers denken niet dat porno mensen verhardt of leert om anderen te objectificeren: “Mensen kijken op voorhand al met bepaalde normen en waarden naar porno. Mannen die vrouwen als objecten zien die ze voor hun eigen plezier kunnen gebruiken voelen zich bekrachtigd als ze porno zien. Andere mannen zien veel liever beelden waarin vrouwen juist een leidende rol spelen.” Deze bevindingen kloppen met onderzoeken die laten zien dat empathie en inlevingsvermogen voor een groot gedeelte genetisch bepaald zijn. De meeste mensen zijn behept met voldoende actieve spiegelneuronen en kunnen persoonlijke seksfantasieën prima van de realiteit scheiden. Ze hebben een ingeboren rem om anderen niet zomaar te molesteren of pijn te doen. De mensen die die deze morele rem niet hebben zijn sowieso een gevaar, of ze nu naar porno kijken of niet. Datzelfde geldt voor het spelen van nare computerspelletjes. Er is geen enkel bewijs dat mensen daardoor meer de neiging krijgen hun medemensen in het echt neer te maaien.)
Wanneer is porno wel een probleem?
Als je alleen nog maar opgewonden kunt worden van pornoseks en daardoor je partner niet aanraakt, of als je partner seksueel niet (meer) aantrekkelijk vindt en daardoor je toevlucht neemt tot porno kijken. Hoewel een liefdesrelatie uit veel facetten bestaat is het seksuele aspect datgene wat een partnerrelatie onderscheidt van een vriendschap. Meestal. Jezelf dagelijks suf masturberen achter een beeldscherm is over het algemeen niet de allerbeste strategie voor een florissant liefdes- of seksleven. Een (tijdelijk) pornodieet kan seks met een echte partner intenser maken. Hopelijk leer je hoe de seks met je partner beter, leuker, fijner, geiler wordt. Het kan zijn dat je dan wel over bepaalde dingen moet leren praten. Veel stelletjes vermijden uit gewoonte of ongemak eerlijke sekspraat en weten soms van elkaar niet wat ze fijn vinden. Porno kijken kan een makkelijke uitvlucht zijn als je systematisch een lastig gesprek over seks uit de weg wilt gaan.
Riskanter dan porno kijken zelf is het schuldgevoel en de zelfhaat die het bij sommige mensen oproept. Je kunt je zeker vraagtekens zetten bij porno, maar het veroordelen van lust en seksuele fantasieën maakt mensen over het algemeen niet geestelijk gezonder of liefhebbender. De mensen die het meest door seksuele obsessies in de wurgreep worden gehouden zijn de mensen die deze het sterkst veroordelen. Je kunt al raden dat de kerk hier vaak van oudsher een grote rol in speelt. De meeste slachtoffers van seksueel misbruik en vrouwenhaters worden nog steeds door religie gemaakt.
* Hopelijk onnodig te melden, maar ik ontken geenszins de uitbuiting van vrouwen, homo’s en kinderen die blijkbaar op grote schaal plaatsvindt. Dat moet keihard aangepakt worden. Niemand zou slachtoffer moeten zijn van de seksindustrie.)
